موضوع: طراحی شهری در قرن بیستم (الگوهای طراحی شهری و رویکردهای مختلف آن)
مدت زمان مطالعه: 5 دقیقه
در مطلب قبلی به معرفی طراحی شهری و مفهوم طراحی شهری پرداختیم. در ادامه این مطلب به معرفی طراحی شهری در قرن بیستم و الگوهای آن می پردازیم. همچنین اهداف و رویکردهای مختلف در تبیین طراحی شهری نیز ذکر می شود.
طراحی شهری در قرن بیستم میلادی جریان های مختلفی را تجربه کرده است که شرایط و رویکردهای آن به اختصار در ادامه آمده است.
* جنبش زیباسازی شهر:
این جنبش از پلان شهرهای باروک الهام گرفته شده است که شهر واشینگتن و رم از جمله مصادیق آن هستند. خیابان های مستقیم و پهن با نقاط كانونی، پلازاهای وسیع و احداث ساختمان های کلاسیک در پیرامون آن ها از جمله ویژگی های آن محسوب می گردد.
* جنبش حرکت مدرن
در این دوران نظریه های جامعی پدید آمد که مشتمل بر دو جریان اصلی هدایت کننده در زمینه طراحی شهری می باشد:
الف – جریان خردگرا: مبتنی بر نظم، هندسه و خلوص معماری و تأکید بر عملکرد گرایی؛
ب – جریان تجربه گرا: مبتنی بر نحوه تعامل انسان و مکان، نیازها و ارزش های انسانی و حل مسائل پس از انقلاب صنعتی با نگاه به گذشته که افرادی مانند جین جیکوبز، کالن، مور و زوکر از نظریه پردازان آن به شمار می روند.
* باغشهرها
این تفکر از توماس جفرسون تا لوید رایت مطرح بوده است. ایده های اصلی آن توسط کلرنس پری (جامعه شناس)، كلرنس اشتاین و هنری رایت مطرح و بعدها توسط فرانک لوید رایت دنبال شد. هدف آن تمرکززدایی از شهر، ایجاد حومه های شهری به شکل شهر-روستا و تکیه بر فضاهای امن و باز برای حرکت پیاده بود.
* جنبش پست مدرن
پروژه هایی چون لادفانس در پاریس و یا مرکز تجاری ناپل اثر تانگه نمونه هایی هستند که علیرغم پیروی از دیدگاه های مدرن از مبانی زیبایی شناسی جنبش پست مدرن تبعیت می کنند. در سایه این جنبش، بسیاری از نظریه های نوگرا مانند نوخردگرایانی چون آلدو روسی پدید آمدند که در جریان اصلی فلسفی زیر را در بر می گرفت:
– نو سنت گرایان مانند کوئینلان تری؛
– دیکانستراکتیویست ها مانند چومی.
* اهداف و رویکردهای مختلف در تبیین طراحی شهری
نظریه پردازان شهر سازی رویکردهای مختلفی به طراحی شهری دارند که مبنای کار طراحان شهری قرار گرفته است. به عنوان مثال کارمونا، 4 رویکرد را مطرح می نماید که شامل موارد زیر می باشد:
۱) طراحی شهری برای مردم؛
۲) تأكيد بر ارزش و اهمیت مکان و فضای شهری؛
۳) طراحی شهری تحت تاثیر نیروهای سیاسی (قوانین) و اقتصاد بازار؛
4) طراحی به عنوان یک فرآیند
جان لنگ نیز قائل به چهار تفکر پایه در تعریف طراحی شهری می باشد:
1. برنامه ریزی شهری مبتنی بر تقاضای بازار و ضرورت های توسعه
۲. طراحی شهری به عنوان هنر
۳. طراحی شهری به مثابه حل مسأله بر پایه تجارب گذشته
4. طراحی شهری به مثابه طراحی محله با مشارکت مردم در فرایند تصمیم سازی
مودون نیز در مطالعه خود ۹ طبقه از رویکردهای موجود به طراحی شهری را شرح می دهد که در ادامه آمده است:
1. رویکرد تاریخی به شهرها با تکیه بر فرایندهای فرهنگی و تأثیر آن بر محیط مصنوع که توسط افرادی چون مامفورد، موریس، رپس، ونس و كستف مطرح گردید.
۲. طراحی شهری به مثابه طراحی منظر که بر کیفیات بصری شهر تکیه داشته و افرادی چون بیکن، کالن و کامیلوسیته از پیشروان آن بوده اند
٣. رویکرد تصویری به شهر بر پایه نحوه ادراک و شناخت مردم از شهرها که توسط کپس، لینچ و آشیهارا مطرح گردید.
4. رویکرد محیط-رفتار که به نحوه بهره بردای مردم از شهرها و نحوه تعامل آن ها با مکان اشاره دارد و مورد توجه افرادی چون مارکوس، راپاپورت، وایت، اپلیارد و گل مطرح گردیده است
5. رویکرد «مکان» که شناخت عوامل مختلفی که شهر را خاطره انگیز، به یادماندنی و معنادار می سازد را هدف بررسی قرار می دهد. از جمله افراد شاخص با این نگرش می توان به الکساندر، نوربرگ شولتز، لینچ، گرینبی، جیکوبز و هیس اشاره نمود.
6. رویکرد مبتنی بر جنبه های مادی فرهنگ که فرم را در بستر فرهنگ مورد مطالعه قرار می دهد، مانند مطالعات جکسون، شلرت و گروث.
۷. رویکرد الگو شناسانه و ریخت شناسانه که فرایندهای اصلی و اساسی را در شکل گیری شهر مورد مطالعه قرار می دهد مانند مودون، روسی و گونزن
8. رویکرد ریخت شناسانه- فضا که به صورت سیستماتیک به دنبال مدل، ساختار و هندسه شهرها می باشد که از جمله مصادیق آن مطالعات افرادی چون: وبر، مارتین و مارچ، هيلير و هانسن می باشد.
9. رویکرد اکولوژی طبیعی که ارتباط فرایندهای طبیعی و محیط مصنوع را مورد بررسی قرار می دهد. افرادی چون گدس، مک هارگ، هاگ، كالتورب و وندراین، این رویکرد را مبنای مطالعات خود در زمینه طراحی شهری قرار داده اند.
در مقاله بعد مثال هایی از بهترین شهرها در قالب انواع طراحی شهری متفاوت بیان خواهیم کرد….
